Zgodnie z art. 18 ust. 7 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.

Innymi słowy, nie jest możliwe pobieranie jednocześnie świadczenia rehabilitacyjnego oraz np. renty z tytułu niezdolności do pracy. W razie zaistnienia takiej sytuacji powstanie konieczność obowiązku zwrotu pobranego świadczenia rehabilitacyjnego, jako świadczenia nienależnie pobranego.

Ale czy aby na pewno będzie tak w każdej sytuacji?

Przykładowo czy słusznym będzie uznanie przez ZUS za nienależnie pobrane świadczenie rehabilitacyjne, gdy ZUS wpierw wyda decyzję o odmowie prawa do renty, ubezpieczony od owej decyzji się odwoła, następnie Sąd po kilku latach zmieni decyzję, uznając winę ZUS w zakresie wydania nieprawidłowej decyzji, a w międzyczasie ubezpieczony podejmie pracę, albowiem będąc bez środków do życia będzie do tego zmuszony, ale na nieszczęście zachoruje (względnie pogorszy się jego stan zdrowia) i po wykorzystaniu całego okresu zasiłkowego uzyska prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, które finalnie zostanie mu wypłacone za maksymalny okres 12-u miesięcy. A to zanim ZUS wykona wyrok Sądu, zmieniający odmowną decyzję ZUS, którego efektem będzie przyznanie prawa do renty za okres wsteczny, jednocześnie obejmujący okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.

W mojej ocenie nie ma podstaw, aby wówczas ZUS był uprawniony do żądania zwrotu świadczenia rehabilitacyjnego jako nienależnie pobranego.

W opisanym przykładowo stanie faktycznym z mocą wsteczną zostaje przyznana ubezpieczonemu renta z tytułu niezdolności do pracy. Okres objęty decyzją rentową przypada jednocześnie na okres, kiedy przysługiwało ubezpieczonemu prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, ale istotne jest, że całość świadczenia rehabilitacyjnego zostaje wypłacona w tym czasie, gdy ubezpieczony nie wiedział, że przysługuje mu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Nie sposób w takiej konfiguracji zdarzeń zgodzić się z ZUS, że odpowiada to dyspozycji z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, który reguluje pojęcie świadczenia nienależnie pobranego.

Wspominam o tym, bo niedawno miałem okazje sporządzać odwołanie od decyzji ZUS, w której przy analogicznych okolicznościach ZUS zażądał zwrotu świadczenia rehabilitacyjnego, jako świadczenia nienależnie pobranego. Sprawa jest w toku, ale zgodnie z dostępnym orzecznictwem ma spore szanse zakończyć się z powodzeniem dla mojego Klienta. Wszak, ów Klient w okresie do czasu otrzymania decyzji rentowej był osobą jedynie potencjalnie uprawnioną do renty z tytułu niezdolności do pracy, więc w tym czasie świadczenie rehabilitacyjne było świadczeniem należnym i w konsekwencji powinno się przyjąć, że ubezpieczony miał prawo do jego pobierania. Nie bez znaczenia jest też tutaj kwestia stwierdzonej wyraźnie przez Sąd winy ZUS w przedłużeniu postępowania o przyznanie prawa do renty (błąd organu rentowego).

Odpowiadając więc na tytułowe pytanie: ZUS nie może domagać się zwrotu świadczenia rehabilitacyjnego w razie przyznania wstecznie na mocy wyroku sądowego renty i to tym bardziej, gdy Sąd stwierdził winę organu rentowego.

Oby tego samego zdania był Sąd rozpatrujący wspomnianą tutaj sprawę, bo co powinno być oczywiste powyższe twierdzenia są wynikiem dokonanej przeze mnie wykładni, z którą nie musi zgodzić się Sąd. Aczkolwiek podkreślam też, że dokonana przeze mnie wykładnia znajduje swoje odzwierciedlenie w dostępnym orzecznictwie 🙂