Błąd organu rentowego – niewypełnienie obowiązku informacyjnego

Tagged , , , , ,

Tym razem zainspirowany jednym z orzeczeń Sądu Najwyższego postanowiłem poruszyć temat błędu organu rentowego w zakresie niewypełnienia obowiązku informacyjnego. Temat wydaje mi się wart uwagi, bo zapewne nieraz zdarza się, że przez brak „pomocy” ZUS nie otrzymuje się w ogóle prawa do świadczeń lub w zaniżonej wysokości. Zapraszam więc do lektury.

Zgodnie bowiem z art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenie wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego.

Innymi słowy, powyższy przepis znajduje zastosowanie w przypadku, gdy ubezpieczony występuje z ponownym wnioskiem o rozpatrzenie sprawy w sytuacji, gdy decyzja odmawiająca przyznania świadczenia lub przyznająca je w zaniżonej wysokości była następstwem popełnionego przez organ rentowy błędu.

Czym jednakże jest błąd organu rentowego?

Odpowiedź można znaleźć w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Po pierwsze, błąd organu rentowego rozumiany jest szeroko, zgodnie z tzw. obiektywną błędnością decyzji. Po drugie, błąd organu rentowego obejmuje sytuacje, w których organ miał podstawy do przyznania świadczenia lub ustalenia go w określonej wysokości, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Przykładowo za takie przyczyny uznaje się wszelkie zaniedbania organu rentowego, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Co ważne, przyjmuje się, że błędem organu rentowego jest również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych.

Wszak, zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe organy rentowe udzielają informacji, w tym wskazówek i wyjaśnień, w zakresie dotyczącym warunków i dowodów wymaganych do ustalania świadczeń.

Zaniechanie więc przez organ rentowy wypełnienia obciążającego go „obowiązku informacyjnego”, może zostać zakwalifikowane jako błąd organu w rozumieniu art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej w związku z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe.

Przykład:
Ubezpieczony składa wniosek o przyznanie prawa do emerytury. We wniosku zawarta jest informacja o wykształceniu, ale nie załączone zostały do wniosku dokumenty potwierdzające tą okoliczność (np. dyplom ukończenia studiów). W efekcie ZUS wydaje decyzję o odmowie prawa do emerytury, nie wyjaśniając kwestii wykształcenia ubezpieczonego. Przyczyną odmowy jest brak wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych. Ubezpieczony składa więc drugi wniosek, do którego załącza już dyplom ukończenia studiów. Tym razem ZUS przyznaje świadczenie, ale od miesiąca złożenia drugiego wniosku. Działanie ZUS jest jednak nieprawidłowe, a to w związku z niewypełnieniem obowiązku informacyjnego przy pierwszym wniosku. Wszak, wówczas ZUS powinien zażądać wyjaśnień od wnioskodawcy w zakresie przedmiotowego wykształcenia i to tym bardziej, że owa okoliczność miała wpływ na prawo do świadczenia. Niewyjaśnienie jednak tej okoliczności w trakcie rozpatrywania pierwszego wniosku wskutek zaniechania przez organ rentowy wypełnienia obciążającego go „obowiązku informacyjnego”, prowadzące do ustalenia wykształcenia wnioskodawcy i czasu trwania okresu studiów, może zostać zakwalifikowane jako błąd organu. Przeto, przy rozpatrywaniu drugiego wniosku ZUS powinien przyznać świadczenie za okres maksymalnie 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Zainteresowanych szczegółami odsyłam do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 20 lutego 2018 r., sygn. akt II UK 704/16.